YATIRIM FON REHBERİ

Yatırım fonunun tanımını yapmadan önce portföyün ne olduğunun ortaya konmasında fayda vardır. Portföy geniş anlamıyla bir kişinin ya da kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder. Yatırım fonları halktan topladıkları paralar karşılığı, ortaklık payı, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma payını alarak fon portföyüne ortak olurlar.

Üç yoldan fon yatırımınızdan para kazanabilirsiniz.

• İlk olarak fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kar payı, faiz olarak menkul kıymetlerden gelir elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır.
• Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.
• Eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma paylarının fiyatı artar. Yüksek fon toplam değeri yatırımın yüksek değerli olduğunu gösterir.

Böylece yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar.

Katılma payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Yatırım fonlarındaki katılma paylarını, şirketlerin ortaklık paylarına benzetebiliriz. Nasıl yatırımcılar, ortaklık payı alarak şirketlere ortak olurlar ve o şirketler üzerinde hak sahibi olurlar ise, benzer şekilde yatırım fonlarında da katılma payı ile fon portföyüne ortak olunur. Ancak, ortaklık payı sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma payı sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yoktur.

Fona iştiraki sağlayan katılma payının fiyatı kurucu tarafından her işgünü itibariyle hesaplanmakta ve izleyen gün yapılan katılma payı alış satışlarında bu fiyat uygulanmaktadır. Hesaplamalarda aşağıdaki prosedür takip edilmektedir:

Değerleme gününde portföyde bulunan varlıkların işlem gördükleri, alınıp satıldıkları borsalarda oluşan fiyatları dikkate alınarak fon portföy değeri hesaplanmakta,

Fon portföy değerine fonun alacakları eklenmek ve borçları düşülmek suretiyle fonun toplam değeri belirlenmekte,

Fon toplam değeri, değerleme gününde tedavülde olan pay sayısına bölünmek suretiyle birim katılma payı fiyatına ulaşılmaktadır.

Örnek olarak; Eğer 100 TL'nizi katılma payı başına toplam değeri 1 TL olan bir fona yatırırsanız 100 adet katılma payı alabilirsiniz. Eğer katılma payı başına fon toplam değeri 0,9TL'ye düşerse (çünkü fon portföyünde yer alan menkul kıymetlerin değeri düşmüştür) hala 100 adet katılma payınız vardır, fakat yatırımınızın değeri şimdi 90 TL'ye düşmüştür. Eğer katılma payının fiyatı 1,1TL’ye çıkarsa (çünkü fon portföyünde yer alan menkul kıymetlerin değeri yükselmiştir), yatırımınız 110TL'ye çıkar (bu örnekte alım satım komisyonunun olmadığı varsayılmıştır.)

Yukarıda belirtilen işlemlerin yapılması esnasında fonun portföyünde bulunan varlıklardan elde edilen faiz, temettü, alım satım kazancı ve günlük değer artışları aynı gün fona gelir olarak kaydedilmekte dolayısıyla katılma paylarının her gün için hesaplanan pay fiyatına yansıtılmaktadır. Bu surette belirli bir tarihte fondan ayrılan yatırımcı o güne kadar fonun kazancında (zararından) kendi payına düşen miktarı almış olmaktadır.

Katılma payı satın alınması veya fona iadesinde, Kurucunun izahnamede ilan edeceği katılma payının alım satımının yapılacağı yerlere başvurularak alım satım talimatı verilir.

Bunun dışında Kurulca uygun görülen fonların katılma paylarının alım satımının yapılabileceği merkezi bir fon dağıtım platform olan Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu (TEFDP), Kurucunun veya fon katılma pay alım satım aracılık sözleşmesi imzaladığı Yatırım Kuruluşlarının telefon ve internet bankacılığı ile ATM sistemleri aracılığıyla da katılma payı alım satım talimatı verilebilir. Yatırım fonu katılma payları gün içinde belli saatler içinde alınıp satılır.

Para piyasası fonları ile kısa vadeli borçlanma araçları fonları dışındaki fonlarda fiyatlama ilkesi olarak "ileri fiyatlama" yöntemi uygulanmaktadır. Bu yöntemin esasları aşağıda yer almaktadır.

Yatırımcıların BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın (Unvanında “yabancı” ibaresine yer verilen fonlar tarafından; alım satım esaslarının Borsa İstanbul A.Ş. bünyesindeki piyasa saatleri yerine, portföydeki varlıkların alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği farklı bir borsa veya piyasaya göre belirlenmesi mümkündür.) açık olduğu günlerde fon izahnamesinde belirlenen saate (Uygulamada genellikle 12:00-12:30 saatleri belirlenmektedir.)kadar verdikleri katılma payı alım talimatları talimatın verilmesini takip eden ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden yerine getirilir.

BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın açık olduğu günlerde yukarıda belirtilen saatten sonra iletilen talimatlar ise, ilk pay fiyatı hesaplamasından sonra verilmiş olarak kabul edilir ve izleyen hesaplamada bulunan pay fiyatı üzerinden yerine getirilir.

BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın kapalı olduğu günlerde iletilen talimatlar, izleyen ilk işgünü yapılacak ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden gerçekleştirilir.

Alım talimatının verilmesi sırasında, talep edilen katılma payı bedelinin Kurucu tarafından tahsil edilmesi esastır. Alım talimatları pay sayısı ya da tutar olarak verilebilir. Kurucu, talimatın pay sayısı olarak verilmesi halinde, alış işlemine uygulanacak fiyatın kesin olarak bilinmemesi nedeniyle, katılma payı bedellerini en son ilan edilen satış fiyatına en fazla %20 (Bu bölüme en fazla %20 yazılabilir. Belirlenen marj tüm yatırımcılara aynı oranda uygulanmak zorundadır.) ilave marj uygulayarak tahsil edebilir. Ayrıca, katılma payı bedellerini işlem günü tahsil etmek üzere en son ilan edilen fiyata marj uygulanmak suretiyle bulunan tutara eş değer kıymeti teminat olarak kabul edebilir.

Talimatın tutar olarak verilmesi halinde ise belirtilen tutar tahsil edilerek, bu tutara denk gelen pay sayısı fon fiyatı açıklandıktan sonra hesaplanır.

Alım talimatının karşılığında tahsil edilen tutar o gün için yatırımcı adına nemalandırılmak suretiyle (Faizsiz yatırım araçlarına yönelik tercihte bulunan yatırımcılara satılacak fonlar tarafından katılma payı alım talimatı karşılığında yatırımcılardan tahsil edilen tutarlar nemalandırılmaz. Bununla birlikte, yatırımcılardan tahsil edilen söz konusu tutarların nemalandırılabileceği faizsiz yatırım araçlarının mevcut olması halinde ve Kurulca uygun görülmesi kaydıyla nemalandırma yapılabilir. Ayrıca, operasyonel altyapının elverişli olması halinde, yatırımcının talebi üzerine ve yazılı talimatının alınması kaydıyla, katılma payı alım talimatı karşılığında tahsil edilen bedelin nemalandırılmaması mümkündür.) izahnamede belirlenen esaslar çerçevesinde, katılma payı alımında kullanılır.

TEFDP’de işlem görecek fonlar için ayrıca aşağıdaki hususlar da geçerlidir;

TEFDP’te işlem görecek fonlar için alım talimatları pay sayısı ya da tutar olarak verilebilir. Kurucu, talimatın pay sayısı olarak verilmesi halinde, alış işlemine uygulanacak fiyatın kesin olarak bilinmemesi nedeniyle, katılma payı bedellerini en son ilan edilen satış fiyatına ilave marj uygulayarak tahsil edebilir. Ayrıca katılma payı bedellerini işlem günü tahsil etmek üzere en son ilan edilen fiyata marj uygulanmak suretiyle bulunan tutara eş değer kıymet teminat olarak kabul edebilir.

Talimatın tutar olarak verilmesi halinde ise, en son ilan edilen katılma payı satış fiyatından %20 marj düşülerek belirlenecek fiyat üzerinden talimat verilen tutara denk gelen katılma payı sayısı TEFDP’de eşleştirilir. Nihai katılma payı adedi fon fiyatı açıklandıktan sonra hesaplanır. Tahsil edilen tutara eş değer adedin üstünde verilen katılma payı alım talimatları iptal edilir.

Serbest fonlar için, katılma paylarının fona iadesi için pay fiyatlarının ilan süresinden daha farklı ve uzun süreler belirlenebilir.

Yatırımcıların BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın açık olduğu günlerde fon izahnamesinde belirlenen saate kadar verdikleri katılma payı satım talimatları talimatın verilmesini takip eden ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden yerine getirilir.

BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın açık olduğu günlerde fon izahnamesinde belirlenen saatten sonra iletilen talimatlar ise, ilk fiyat hesaplanmasından sonra verilmiş olarak kabul edilir ve izleyen hesaplamada bulunan pay fiyatı üzerinden yerine getirilir.

BIST’ Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın kapalı olduğu günlerde iletilen talimatlar izleyen ilk işgünü yapılacak ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden gerçekleştirilir.

Katılma payı bedelleri; iade talimatının, BIST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın açık olduğu günlerde fon izahnamesinde belirlenen saate kadar verilmesi halinde, talimatın verilmesini takip eden birinci (fon türüne göre ikinci de olabilir.) işlem gününde, iade talimatının BİST Pay Piyasası’nın / Borçlanma Araçları Piyasası’nın açık olduğu günlerde fon izahnamesinde belirlenen saatten sonra verilmesi halinde ise, talimatın verilmesini takip eden birinci (fon türüne göre ikinci veya üçüncü de olabilir.) işlem gününde yatırımcılara ödenir.

Para piyasası fonları ve kısa vadeli borçlanma araçları fonları için ise fiyatlama ilkeleri aşağıdaki gibidir:

Katılma payı satın almak veya elden çıkarmak isteyen yatırımcılar, katılma payının alım satımının yapılacağı yerlere iş günlerinde Kurucu tarafından fon izahnamesinde belirlenen saatler içinde başvurarak, izahnamede belirtilmiş olan esaslara göre saptanan fiyat üzerinden alım ve satımda bulunabilir. Bu saatlerin dışında alım satım işlemleri yapılamaz.

Kurucu’nun kendi adına yapacağı işlemler de dahil alınan tüm katılma payı alım satım talimatlarına alım ve satım talimatları için ayrı ayrı olmak üzere müteselsil sıra numarası verilir ve işlemler bu öncelik sırasına göre gerçekleştirilir.”

Yatırımcı bugün satın almak veya satmak isteyeceği yatırım fonu katılma payı adetini belirtir. Ancak yatırım fonunun alım fiyatını bilmez, bu nedenle dünkü fon fiyatına en fazla %20 marj ekleyerek (bu marj kurucu tarafından içtüzük/izahname ile belirlenir ve tüm yatırımcılara aynı uygulanır) alım talebini kurucuya iletir. Örneğin, alış emrinin saat 12:00'ye kadar verilmesi halinde işlem bu akşam belli olacak fiyat üzerinden yapılır. Eğer emir saat 12:00'den sonra verilmişse alış fiyatı bir sonraki günün akşamı belli olacak fiyattır.

Alış talebi verildiğinde fon kurucusuna iletilen nakit alış talimatının gerçekleşeceği zamana kadar repo ve benzeri sabit getirili araçlarda kurucu nezdinde nemalandırılır.

Sayısal örnek vermek gerekirse; 20.09.2014 tarihinde, birim fiyatı 1 TL olan bir fondan 100 adet satın almak istedik. Bu durumda talep ettiğimiz fon miktarının (1*100=100 TL) en fazla %20'i (bir kez daha hatırlatalım bu marj kurucu tarafından içtüzük ile belirlenir ve tüm yatırımcılara aynı uygulanır) fazlasını yani 120 TL'yi kurucuya veririz. Bu tutar fon fiyatının belli olacağı yarına kadar nemalandırılır. Yarına kadar yani 21.09.2014 tarihine kadar nemalanan miktarla birlikte paramızın 130 TL'ye çıktığını ve yine yarın (21.09.2014) olduğunda fon fiyatının ise 1,1 TL olarak açıklandığını düşünelim. Bu durumda ise ödememiz gereken para miktarı 11*100=110 TL olacaktır. Artan paramız 20 TL hesabımızda kalacaktır. Eğer talebimizi fon izahnamesinde belirlenen saatten verirsek 22.09.2014 tarihinde açıklanan fon fiyatını baz alarak işlemimiz yapılacaktır. Alım talebinin pay sayısı olarak değil de tutar olarak verilmesi halinde hesabımızda bulunan para ile nemasına karşılık gelen para tutarına karşılık gelen pay sayısı ile alım yapılır. Satış yapılmak istendiğinde de ise nemalandırma dışında durum aynıdır. Satışta nemalandırma yapılmaz. Takas süresi ve fonun nakit yapısı dikkate alınarak fonun içtüzük/izahname ile belirlediği günde, işlem günündeki satış fiyatı baz alınarak belirlenen tutar yatırımcıya ödenir.

Katılma payı birim pay fiyatı, her işgünü itibariyle payların alınıp satıldığı adreslerde ve TEFDP’de Kurucu tarafından ilan edilir. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından sunulan Fon Bilgilendirme Platformu’nda da, fonlara ilişkin birçok veri ve istatistik, yatırımcıların erişimine açık olacaktır. Ayrıca günlük gazetelerin ekonomi sayfalarında fon fiyatlarını bulabilirsiniz. Ancak gazetede ilan edilen fiyatın işlem günündeki değil bir gün öncesinin fiyatı olduğuna dikkat edilmelidir. Bunlara ilave olarak bazı fon kurucularının telefon hatlarından veya internet adreslerinden fonların günlük fiyatlarını öğrenebilirsiniz. Haftalık ekonomi dergilerinde ise fonların haftalık performansları yer almaktadır. Sahip olduğunuz fonun katılma payına bakarken fonun tam ismini bulmayı unutmayın. Çünkü bazı fon kurucularının birden fazla fonu olduğundan hepsine farklı bir isim verilmektedir

• Riskin Dağıtılması İlkesi

  Bu ilke sayesinde yatırım fonlarının, bireylerin kendi imkanları ile sağlayamayacakları ölçüde riski dağıtmaları mümkündür. 10 bin TL'niz olduğunu düşünelim. Siz bu para ile (Borsada ortaklık paylarının belirli miktarların -lot- altında işlem görememesi nedeniyle) ancak bir kaç ortaklık payına yatırım yapabilirsiniz ve bu durum sizin riskinizi artırır. Örneğin, ortaklık payını satın aldığınız 2 şirketin mali durumunun bozulması ve ortaklık paylarının fiyatlarının düşmesi ihtimali, 25 ayrı şirkete ait ortaklık paylarının fiyatlarının birden düşmesi ihtimalinden çok daha yüksektir. Yatırım fonları ise binlerce kişiden para toplayarak, milyonlarca TL'lik portföyler oluşturabilir, bu sayede çok daha fazla sayıda ortaklık payına ve bu arada daha başka yatırım araçlarına örneğin tahvil ve bonolara yatırım yaparak, ortaklık payı fiyatlarındaki herhangi bir düşüş anında bundan en az derecede etkilenme şansına sahip olurlar.

• Profosyonel Yönetim

  Menkul kıymet piyasaları nitelikleri itibariyle belirli bir bilgi birikimini gerektiren teknik piyasalar olup, bu piyasada oluşan gelişmelerin yakından takip edilmesi gerekir. Doğal olarak bireylerin böylesi bir takibi düzenli olarak yapmaları ve bu piyasalarda oluşan gelişmelerin menkul kıymet fiyatlarına etkilerini tahmin edip ona göre zamanında tavır alabilmeleri zordur. Yatırım fonları ise çok fazla sayıda kişiden para toplamak suretiyle yüksek miktarlarda portföyler oluşturduklarından, gerekli donanıma ve menkul kıymet piyasalarıyla ilgili yetişmiş elemanlara sahip olabilirler. Bu sayede piyasalarda gözlemlenen hareketlerin ne anlama geldiğini sürekli bir şekilde takip ederek gerekli işlemleri (alım/satım gibi) gerçekleştirirler.

• Menkul Kıymet Portföyü İşletme

  Yatırım fonları, bazı kısıtlamalar içerisinde birçok varlığa yatırım yapabilmekle beraber, temel amaçları menkul kıymet alıp satmak ve alım satımlar arasında oluşan olumlu fark ile bu menkul kıymetlerin kar payları ve faizlerinden gelir sağlamak olan kuruluşlardır.

• İnançlı Mülkiyet

  Yatırım fonları inançlı mülkiyet esasına dayanır. İnançlı mülkiyet esasında fona inançlı olarak fon kurucusu sahiptir. Tasarruf sahipleri ise fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri fon içtüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (içtüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır.

• İnançlı Mülkiyet

  Yatırım fonları inançlı mülkiyet esasına dayanır. İnançlı mülkiyet esasında fona inançlı olarak fon kurucusu sahiptir. Tasarruf sahipleri ise fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri fon içtüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (içtüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır.

• Mal Varlığının Korunması

  Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Ayrıca Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez. Yani fon malvarlığının korunması kanun ile güvence altına alınmıştır.

• Tasarrufçunun ortaya koyduğu sermayesi yani tasarrufu, profesyonel ve güvenilir yöneticiler tarafından yönetilmektedir.
• Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin en aza indirilmesi mümkün olabilecektir.
• Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden korunabilecektir.
• Küçük tasarruflarla temin edilemeyecek kazanç potansiyeli yüksek menkul kıymetlere yatırım yapılmasına olanak sağlayacaktır.
• Fon portföyündeki değer artışlarının portföy değerine günlük olarak yansıtılması nedeniyle işlemiş gelir ile birlikte gerek ihtiyacı kadar gerekse tamamını istendiği anda paraya çevirebilecektir.
• Portföye büyük montanlı alım satımlar nedeniyle zaman ve para tasarrufu sağlamaktadır.

Yatırım fonları yatırımcılara üç farklı şekilde maliyet getirebilmektedirler. Bunlardan birincisi alım satım nedeniyle yatırımcılardan kesilen komisyonlardır. Ancak bu tür komisyonlar zorunlu değildir ve fonlar bunu uygulayıp uygulamamakta serbesttir. Uygulamak istemeleri durumunda ise fon içtüzüğü ve izahnamesinde giriş çıkış komisyonlarının nasıl hesaplandığına yer verilmesi gerekmektedir.

İkinci maliyet unsuru olan yönetim ücreti fon kurucusuna fonun yönetimi karşılığında ödenen ücrettir. Genel olarak fon giderleri arasında en büyük payı fon yönetim ücreti almaktadır.

Yatırımcılar açısından katlanılması gereken diğer maliyet unsuru fonun işletilmesi sırasında fon varlığından yapılan harcamalardır. Bu harcamalar fon varlıklarından karşılandığı için birim pay fiyatını ve fonun getirisini azaltmakta ve bu etkinin yatırımcılar tarafından anlaşılması daha güç olmaktadır. Bu harcamalar fonun büyüklüğü ile orantılı olup, portföy büyüklüğü daha büyük olan fonun harcamaları da tutar olarak daha fazla olmaktadır. Bu nedenle bu harcamaların büyüklüğünü doğru ölçebilmek için toplam harcama tutarının fonun toplam değer büyüklüğüne bölünmesi ile hesaplanan gider oranlarının kullanılması gerekmektedir. Fonun gider oranı ne kadar yüksekse, getiri üzerindeki olumsuz etkisi de o kadar fazla olmaktadır. Bu nedenle farklı fonlar karşılaştırılırken gider oranları da dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Yatırımcılar yatırım yaptıkları fonun gider oranlarını ve büyüklüklerini fon içtüzüğünden ve izahnamesinden öğrenebilmektedir. Ayrıca Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun (KAP) İnternet sitesinde fonların gider oranlarına ilişkin bilgilere yer verilmektedir. Fon yönetim ücretleri ve giriş çıkış komisyonlarına ilişkin bilgiler fon kurucularının internet sitelerinde açıklanmaktadır.

Portföylerinden karşılanacak giderler, performansı doğrudan etkilemesi nedeniyle yatırımcıların yatırım kararında önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla bu giderlere üst sınır getirilmesi, yatırımcıların fonlarından elde edecekleri gelirler üzerinde olumlu etki yaratmaktadır.

Buna göre fondan karşılanan yönetim ücreti, aracılık komisyonları, tescil ve ilan giderleri gibi tüm giderlerin toplamı, III-52.1 sayılı “Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde (Tebliğ) belirlenen oranları aşamayacaktır.

Yatırım fonlarının varlıklarından karşılayabileceği harcamalar şunlardır:

Fon yönetim ücreti fonun yönetimi karşılığında ödenen ücrettir. Fon yönetim ücreti her gün için fon toplam değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanmaktadır. Fon yönetim ücreti oranına fon izahnamelerinde yer verilmektedir.

Takvim yılı esas alınarak, her üç aylık dönemin son işgününde, o günkü fon toplam değerine Kurulca belirlenen oran (mevcut durumda yüzbinde 5) uygulanarak Kurul ücreti ödenir.

Fonların ticaret siciline tescil edilen belgelerin masrafları fon varlıklarından karşılanabilmektedir. Ancak fonların reklam amaçlı ilanlarını fon kurucuları karşılamak zorundadır.

Fonların yıllık dönemler itibarıyla hazırladıkları finansal tablolar ilgili hesap döneminin son günü itibarıyla hazırlanan portföy raporları ile birlikte bağımsız denetimden geçmekte olup, bu kuruluşlara ödenen ücretler fon varlıklarından karşılanmaktadır.

Fonların varlıklarının saklanması karşılığında saklayıcı kuruluşlara ödedikleri ücretlerdir.

Fonlar yükümlüsü oldukları vergileri de yine fon varlıklarından karşılayarak ödemektedirler.

Yatırım fonlarının yaptıkları menkul kıymet alım satımları nedeniyle yatırım kuruluşlarına ödedikleri komisyonlar da fon varlıklarından karşılanmaktadır. Yatırım fonlarının uygulayacakları komisyon oranları izahnamelerinde belirtilmektedir. Ayrıca varlıkların nakde çevrilmesi ve transferinde ödenen her türlü vergi ve resimler, alınan kredilerin faizi, portföye alımlarda ve portföyden satımlarda ödenen kurtajlar ve karşılaştırma ölçütü giderleri fon varlıklarından karşılanarak ödenmektedir. Ayrıca Kurulca uygun görülecek diğer harcamalar da fon varlıklarından karşılanır.

Bir yatırım fonuna ait temel bilgiler içerikleri aşağıda detaylı olarak açıklanan Şemsiye fon içtüzüğü, izahname, yatırımcı bilgi formu, mali tablo ve portföy dağılım raporlarından elde edilebilir.

Bu belgelerin fon payı satın almadan önce okunarak fon hakkında yeterli bilgi sahibi olmak büyük önem taşımaktadır. Fonun özellikleri ve taşıdığı riskler hakkında yeterince bilgi sahip olmadan alım yapmanız durumunda beklemediğiniz zararlara uğrayabilirsiniz.

Aşağıda yazılı belgeleri fon alım satımının yapıldığı yerlerde ve KAP’ta bulabilirsiniz.

Yatırım fonlarının içtüzükleri, yatırım fonu katılma payı sahibi ile kurucu (fonu kuran tüzel kişi), saklayıcı (fon portföyünde yer alan menkul kıymetleri saklayan kurum) ve yönetici (fon portföyünü yöneten kuruluş) arasında fon portföyünün yönetilmesini ve saklanmasını konu alan sözleşmedir. İçtüzükte fonun adı, adresi, portföy yönetimine ilişkin esaslar vb. bilgiler yer alır. Her biri için ayrı izahname ve yatırımcı bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, bir şemsiye fon içtüzüğüne bağlı olarak birden fazla “şemsiye fona bağlı fon” ihraç edilebilir.

İzahname, şemsiye fona bağlı fonların katılma paylarının halka arzı sırasında hazırlanır. Fonun satış dokümanıdır. İzahnamelerde fona ait temel bilgiler (fonun kurucusu, kurucu ve fonun adresi, fon katılma paylarının alınıp satılacağı yerler, fon yöneticilerinin kimler olduğu, sermaye piyasası alanındaki tecrübeleri, fonun yatırım stratejisi, yatırım sınırlamaları, yaptığı harcamalar, portföy yapısı, ilgili vergi düzenlemeleri vb.) bulunur. İzahnameler halka arz öncesinde KAP’ta ilan edilir, ayrıca katılma paylarının alım satımının yapıldığı yerlerde tasarruf sahiplerinin incelemesi için hazır bulundurulur.

Yatırımcı bilgi formu da izahname gibi katılma paylarının halka arzı sırasında hazırlanır ve fonun temel nitelikleri ile ilgili asgari olarak şu bilgileri içerir: Fonu tanıtıcı bilgi, yatırım amaçlarının ve yatırım politikasının kısa tanımı ile portföy dağılımı, Fonun varsa geçmiş performansı veya fon türüne bağlı olarak performans senaryo analizleri, Fonun yönetim ücreti, komisyon ve diğer giderleri ile toplam gider oranı, Fonun maruz kaldığı risklerle ilgili uygun açıklamaları ve uyarıları içeren risk ve getiri profili, katılma paylarının alım satım esasları., ilgili vergi düzenlemeleri vb. Yatırımcı bilgi formu, kurucu tarafından düzenli olarak güncellenir.

Yatırım fonlarının bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenmiş bilanço ve gelir tablosu, fiyat raporları ile bu tablolara ilişkin bağımsız denetim raporları KAP’ta ilan edilir.

Portföy Dağılım Raporları her ayı takip eden 6 gün içinde, ay içerisindeki menkul kıymet ve katılma payı hareketleri ile fonun geçmiş performansına ilişkin bilgileri içerecek şekilde hazırlanarak KAP aracılığıyla kamuya duyurulur.

Periyodik ekonomi dergilerinde ise yatırım fonlarının dönemsel getirilerini karşılaştırmalı olarak bulmak mümkündür. Ayrıca, gazete ve dergilerde, fonlarla ilgili haberlere (kurulan/katılma payları halka arz edilen fonlar, fon portföy yöneticileri ile ilgili bilgiler vb.) de yer verilmektedir. Ek olarak, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından sunulan Fon Bilgilendirme Platformu’nda da, fonlara ilişkin birçok veri ve istatistik, yatırımcıların erişimine açık olacaktır. Kurulumuzun aylık bülteninde ise bütün yatırım fonlarının son ay itibarıyla portföy yapısı ve aylar itibarıyla portföy dağılımı hakkında ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

Kurulumuz düzenlemeleri çerçevesinde yatırım fonlarının yatırım yapabileceği araçlar şunlardır:

Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları,

Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları,

12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları,

Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları,

Fon katılma payları,

Repo ve ters repo işlemleri,

Kira sertifikaları,

Gayrimenkul sertifikaları,

Varantlar ve sertifikalar,

Takasbank para piyasası işlemleri,

Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri,

Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,

Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.

Yatırım fonunun kazancı portföyünde bulundurduğu varlıkların getirisine bağlı olduğundan yatırımcıların fonun türü, bir başka deyişle portföy bileşimi hakkında bilgi sahibi olduktan sonra yatırım yapacakları fonu seçmeleri uygun olacaktır.

Fonun türü portföyün ağırlıklı olarak hangi varlıklardan oluştuğunu göstermektedir.

Fonlar aşağıda belirtilen türlerde kurulabilir.

a) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak;

• 1) Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİYE FONU",

• 2) Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU",

• 3) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KIYMETLİ MADENLER ŞEMSİYE FONU",

• 4) Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "FON SEPETİ ŞEMSİYE FONU",

b) Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "PARA PİYASASI ŞEMSİYE FONU",

c) Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KATILIM ŞEMSİYE FONU",

ç) Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlar "DEĞİŞKEN ŞEMSİYE FON",

d) Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "SERBEST ŞEMSİYE FON",

e) Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi;

• 1) Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edilen fonları kapsayan şemsiye fonlar "GARANTİLİ ŞEMSİYE FON",

• 2) Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FON"

olarak adlandırılır ve bu şemsiye fonlara bağlı fonlar ihraç edilebilir. Yukarıdaki sayılanlar dışında da, izahnamelerinde belirtilmek suretiyle, oluşturulacak portföy yönetim stratejilerine uygun fon türleri, Kurul'ca uygun görülmesi koşuluyla belirlenebilir.

Ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan portföy yönetim şirketleri fon kurabilirler. Kurucu, fonun, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre pay sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde yönetim, temsil ve saklanmasından sorumludur. Portföyün kurucu tarafından yönetilmiyor olması bu sorumluluğu kaldırmaz.

Kurucu mevzuat ve fon izahnamesinde belirtilen sınırlar içinde kalmak üzere fon portföyünü dilediği gibi oluşturabilmekte ve daha sonra değiştirebilmektedir.

Kurucu, Sermaye Piyasası Kurulu'na, resmi dairelere, katılma payı sahiplerine ve fon adına üçüncü şahıslara karşı fonu, temsil eder.

Fon kurucu tarafından veya kurucunun belirleyeceği başka bir portföy yönetim şirketi (SPK'dan portföy yöneticiliği yetki belgesi alan portföy yönetim şirketleri yönetici olabilir) ile yapılan portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde yönetici tarafından yönetilir. Fon portföyünün yönetilmesi amacıyla portföy yönetim hizmeti ücreti alınır.

Bir portföyün yönetilmesi, mevzuatın ve izahnamenin izin verdiği sınırlar dahilinde, portföye varlık (ortaklık payı, tahvil, bono vb.) alınıp satılması ve bu varlıkların getirilerinin (faiz, kar payı gibi) tahsil edilmesi faaliyetleridir. Varlıkların alınıp satılması kararlarına dayanak teşkil eden her türlü araştırma ve analiz gibi faaliyetler de portföy yönetiminin kapsamına girer.

Katılma paylarının itibari değeri yoktur ve kaydi değer olarak tutulur. Fon tutarını temsil eden katılma payları kaydi olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde müşteri bazında izlenir. Fon katılma payları bastırılamaz ve fiziken teslim edilemez.

Katılma payı işlemleri günlük olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’ne bildirilir.

Katılma payları Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdindeki hesaplarda, her müşterinin kimlik bilgileri ve buna bağlı hesap kodları ile fon bilgileri bazında takip edilir.

Yatırım fonuna yatırım yaptığınızda bir risk aldığınızı unutmayın. Çünkü fon tarafından alınan menkul kıymetlerin değeri artabileceği gibi düşebileceği için yatırım yaptığınız anaparanın bir kısmını kaybedebilirsiniz. Ancak her yatırım fonunun riski aynı düzeyde değildir. Yatırım fonlarını kendi içlerinde daha riskli ve daha az riskli olarak ayırmak mümkündür.

Bunun için kullanılabilecek en önemli ölçü yatırımcı bilgi formunda yer alan risk değeridir. Diğer yandan genellikle potansiyel olarak yüksek getiri, yüksek kayıp yani yüksek risk demektir. Riskli fonların kaybettirme ihtimali daha yüksek olmakla beraber, piyasaların iyi gitmesi durumunda diğerlerine göre daha yüksek oranlarda kazandırmaları da mümkündür. Bu nedenle farklı risk düzeyleri arasında tercih yaparken daha fazla kazanabilmek için kaybetme riskini ne kadar göze aldığınız önemlidir. Kendinizi bu çerçevede ölçüp yatırım yapacağınız fonu da buna göre seçmelisiniz.

Yatırımdan önce ilgilendiğiniz fonun amacının ve riskinin sizinkine ne kadar uyup uymadığına karar vermek için bir yatırım danışmanına danışmanız veya yatırım dergilerini incelemeniz faydalı olacaktır.

Diğer yandan fonları mevduat ile karıştırmamak gerekmektedir. Mevduatta garanti varken yatırım fonlarında herhangi bir garanti yoktur.

Genel olarak tüm menkul kıymet yatırımlarında özel olarak da yatırım fonlarına yapılan yatırımlarda, geçmiş dönemde o menkul kıymetin ya da yatırım fonunun elde ettiği getirinin gelecek dönemde de elde edileceği yönünde bir garantinin olmadığının tüm yatırımcılar tarafından bilinmesi gerekmektedir. Fonun geçmiş dönemdeki performansından bir fikir edinmekle beraber, bu performansın önümüzdeki dönemde tekrar yakalanmasının garanti olmadığını unutmamak gereklidir. Ayrıca, fon performansını karşılaştırmak üzere kendisine karşılaştırma ölçütü belirlemiş olan fonlar performans sunumlarını KAP’ta ve kolektif yatırım kuruluşlarının internet sitesinde yayımlamaktadır.

Fonun gider oranları getiri üzerinde olumsuz bir etki yapmaktadır. Ancak bu gider oranı daha yüksek olan bir fon daha kötü bir getiri elde edecek demek değildir. Çeşitli nedenlerle fonların gider oranları değişebilmektedir. Örneğin bir fon portföyü bir kere oluşturup daha sonra fazla alım satım yapmamayı tercih ederken, diğer bir fon daha sık alım satım yaparak günlük fiyat hareketlerinden kazanç sağlamayı hedefleyebilir. Doğal olarak ikinci fon daha fazla alım satım komisyonu ödeyecek ve gider oranı daha yüksek olacaktır. Ancak belki de bu alım satımlarla elde ettiği kazançlar bu giderleri fazlasıyla karşılayacak ve bu fon daha yüksek bir getiriye ulaşacaktır. Yine de yatırım yapmadan önce fonların gider oranları hakkında bilgi edinilmesi faydalı olacaktır.

Yatırım fonu katılma payına yatırım yapmayı planlayan tasarruf sahipleri aşağıda sayılan konularda yeterli bilgi edinmelidir.

• Fonun kurucusu ve bu kurucunun yönettiği fonların türü,
• Fonun portföyünü yöneten portföy yöneticisi,
• Fonun en yakın tarihli portföy bileşimi ve stratejisi,
• Fonun yönetim ücreti oranı ve fon toplam gider oranı,
• Kurucunun fonlarının geçmiş dönemlerdeki performansı ve diğer fonlara göre başarı durumu,
• Fon katılma paylarının alınıp satılabileceği yerler, işlem saatleri, ve alım satım şartları
• Giriş –çıkış komisyonu olup olmadığı,

Yukarıda sayılan bilgiler ve gerek duyulduğunda daha ayrıntılı bilgiler fona ilişkin belgelerden temin edilmelidir.